Uprawy polowe metodami ekologicznymi: Badanie wartości rolniczej odmian pszenżyta jarego i ozimego (Triticosecale Wittm.) do uprawy na ziarno i na kiszonkę w gospodarstwach ekologicznych oraz zróżnicowania zawartości mikotoksyn w ziarnie

Kierownik badania: dr inż. Roman Warzecha

Zespół badawczy:
IHAR-PIB Radzików:  dr Piotr Ochodzki,  dr Elżbieta Małuszyńska,  mgr inż. Monika Żurek, mgr inż. Iga Grzeszczak 
CDR Oddział Radom:  dr Anna Litwinow, mgr inż. Tomasz Stachowicz

Cel badań:

Głównym celem badań było określenie przydatności 18 polskich odmian pszenżyta ozimego (za wyjątkiem odmiany Tulus) i 12 pszenżyta jarego do uprawy na ziarno i biomasę zbieraną w fazie dojrzałości ciastowatej ziarna do produkcji pasz ekologicznych. W wyniku przeprowadzonych badań, we współpracy z CDR Oddział Radom, na polach ekologicznych w Chwałowicach  i w Radzikowie określono plon ziarna i biomasy jak również zawartość mikotoksyn w ziarnie badanych odmian pszenżyta.

Opis planowanych prac: 

Podzadanie 1 

Przedmiotem oceny w doświadczeniach z odmianami pszenżyta ozimego będzie  16 wybranych, polskich odmian wpisanych do Krajowego Rejestru, oraz 1 odmiana wzorcowa żyta ozimego zielonkawego Pastar. W prowadzeniu doświadczeń z odmianami zostaną zastosowane ekologiczne metody uprawy, min. mające na celu podniesienie żyzności gleby.

W IHAR-PIB Radzików, jesienią 2016 roku, na certyfikowanym polu ekologicznym, zostały założone doświadczenia z odmianami pszenżyta ozimego na ziarno i na kiszonkę. Doświadczenia ścisłe zostały  założone  metodą bloków losowanych. Liczba powtórzeń 3. Powierzchnia poletka do zbioru 20 m2. Oceniona zostanie  zimotrwałość odmian oraz ich wigor po ruszeniu wegetacji wiosną. W trakcje wegetacji zostanie określona odporność na główne choroby zbóż: mączniak prawdziwy, rdza brunatna, rdza żółta, septoriozy liści i plew oraz fuzarioza kłosa. Zostaną określone cechy agrotechniczne: termin kłoszenia,  odporność na wyleganie, wysokość roślin,  termin dojrzałości woskowej i pełnej. W doświadczeniu na ziarno, po zbiorach zostaną określone następujące parametry: plon ziarna, wilgotność ziarna,  MTZ, masa hektolitra. W doświadczeniu na kiszonkę zostaną określone następujące parametry: plon biomasy, zawartość suchej masy w plonie biomasy, plon suchej masy kiszonki,. Wykonane zostaną analizy składu chemicznego biomasy: zawartość suchej masy, zawartość tłuszczu, białka, popiołu surowego, włókna surowego i jego frakcji (ADF, NDF) oraz zawartości skrobi.

Podzadanie 2 

Do badań zostanie włączonych 12 odmian pszenżyta jarego. Są to odmiany polskie, wpisane do Krajowego Rejestru.. Wybór polskich odmian jest podyktowany dostępnością materiału nasiennego do badań i uprawy w warunkach gospodarstw ekologicznych. Są to odmiany wpisane do Krajowego Rejestru.

Doświadczenia z odmianami pszenżyta jarego (na ziarno i na kiszonkę) zostaną przeprowadzone w IHAR-PIB w Radzikowie i CDR Radom -  Pokazowe Gospodarstwo Ekologiczne w Chwałowicach. Zostaną określone parametry takie jak w doświadczeniach z pszenżytem ozimym. W Zakładzie Doświadczalnym Instytutu Zootechniki w Chorzelowie, zostanie założone doświadczenie łanowe z odmianą pszenżyta Milewo, w siewie czystym i w siewie mieszanym z łubinem wąskolistnym, odmiana Wars. Zostaną określone parametry kiszonkowe z obydwu wariantów wysiewu. Zebrana biomasa zostanie zakiszona, jako materiał badawczy do doświadczeń żywieniowych. Materiały z doświadczeń ścisłych na kiszonkę zostaną przeanalizowane pod względem cech jakościowych: zawartości suchej masy, zawartości tłuszczu, białka, popiołu surowego, włókna surowego i jego frakcji (ADF, NDF) oraz zawartości skrobi.

Podzadanie 3  

Ważnym elementem planowanych badań będzie ocena odporności na fuzariozę kłosów i badanie czynników ograniczających zawartość mikotoksyn w ziarnie. Określona zostanie zdrowotność ziarna: obecność zarodników sporyszu, porażenie ziarna przez grzyby fuzaryjne, zawartość mikotoksyn fuzaryjnych w ziarnie (DON – deoksyniwalenol, NIV – niwalenol, ZEA – zearalenon) w ziarnie porażonym naturalnie.

Założone zostanie  doświadczenie infekcyjne. Kłosy badanych odmian zostaną sztucznie inokulowane (porażone) Fusarium culmorum poprzez dwukrotny oprysk zawiesiną zarodników grzybów w okresie kwitnienia. Oceniony zostanie stopień porażenia kłosów, a zebrane ziarno zostanie poddane analizie zawartości mikotoksyn fuzaryjnych. Uzyskane informacje pozwolą na wskazanie odmian najbardziej odpornych i podatnych na fuzariozę w warunkach zwiększonej presji patogena.

Podzadanie 4

Ziarno uzyskane z doświadczeń zostanie ocenione pod kątem przydatności jako materiału siewnego. Ocenione zostanie szereg cech laboratoryjnych: czystość, liczba nasion innych gatunków uprawnych i chwastów, MTZ, masa hektolitra, zdolność kiełkowania, wigor nasion metodą wzrostu siewki,  sucha mas siewki, szybkość kiełkowania, kiełkowanie w stresie suszy (symulacja deficytu wody podczas kiełkowania) szczególnie interesujące ze względu na fakt, iż pszenżyto często wysiewa się na glebach lżejszych i w praktyce ten gatunek narażony jest na stres suszy podczas wschodów

Przewidywana pierwsza publikacja – sprawozdanie z realizacji projektu na stronie internetowej IHAR-PIB, grudzień 2017. Wyniki uzyskane w trakcie realizacji projektu będą dostępne nieodpłatnie dla wszystkich podmiotów działających w sektorze rolnym, w szczególności dla gospodarstw prowadzących produkcję metodami ekologicznymi.

Projekt finansowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przy współudziale IHAR-PIB