Zachowanie ex situ zasobów genowych rolniczych roślin użytkowych

Osoba odpowiedzialna (w instytucie badawczym): Dr W. Podyma

Celem jest gromadzenie, zachowanie w stanie żywym w kolekcjach ex situ, charakterystyka, ocena oraz udostępnianie utrzymywanych obiektów roślin użytkowych, ich dzikich krewniaków na potrzeby hodowli, prac badawczych i działalności edukacyjnej. 

Zróżnicowanie gatunków roślin rolniczych uprawianych w Polsce wykazuje tendencję spadkową. W perspektywie postępującego procesu utraty tej zmienności istnieje potrzeba kontunuowania działań, których celem jest gromadzenie i uzupełnianie kolekcji o nowe obiekty. Ocena wartości użytkowej zgromadzonych zasobów genowych roślin  i ich dzikich krewniaków, ponieważ zróżnicowanie oraz zmienność roślin na poziomie gatunkowym, odmianowym,  wewnątrz odmianowym i populacyjnym stanowi niezbędny materiał wyjściowy do genetycznego udoskonalenia roślin uprawnych. Uzupełnieniem zbiorów zgromadzonych w kolekcjach jest herbarium, na które składają się materiały referencyjne poszczególnych kolekcji roślin.

Opis zadania, w tym wyszczególnienie wyjazdów zagranicznych

1. utrzymanie następujących kolekcji roślin rolniczych, w tym polowych, szklarniowych, in vitro, w ciekłym azocie:
   
   1. kolekcja pszenicy zwyczajnej,
   2. kolekcja pszenicy twardej,
   3. kolekcja pozostałych gatunków pszenic,
   4. kolekcja żyta,
   5. kolekcja pszenżyta, 
   6. kolekcja jęczmienia, 
   7. kolekcja owsów, 
   8. kolekcja gryki i tatarki, 
   9. kolekcja kukurydzy,
   10. kolekcja ziemniaka tetraploidalnego,
   11. kolekcja ziemniaka diploidalnego oraz dzikich gatunków pokrewnych  
   12. kolekcja buraka cukrowego i pastewnego oraz dzikich gatunków pokrewnych,
   13. kolekcja grochu, 
   14. kolekcja łubinów, 
   15. kolekcja traw i innych trwałych użytków zielonych – motylkowate drobnonasienne,   rośliny pastewne,
   16. kolekcja soi,
   17. kolekcja tytoniu,
   18. kolekcja chmielu,
   19. kolekcja lnu, 
   20. kolekcja konopi,
   21. kolekcja roślin  rekultywacyjnych,
   22. kolekcja roślin zielarskich,
   23. kolekcja roślin przyprawowych,
   24. kolekcja dzikich gatunków pokrewnych;
2. regeneracja i rozmnażanie ex situ zgromadzonych zasobów genowych w następujących kolekcjach, przekazywanie prób obiektów w formie nasion do długoterminowej przechowalni nasion:
   
   1. kolekcja pszenicy zwyczajnej (rozmnażanie 70),
   2. kolekcja pszenicy twardej (regeneracja 74, rozmnażanie 8),
   3. kolekcja pozostałych gatunków pszenic (rozmnażanie 30),
   4. kolekcja żyta (regeneracja 69),
   5. kolekcja pszenżyta (regeneracja 87; rozmnażanie 15), 
   6. kolekcja jęczmienia (rozmnażanie 80), 
   7. kolekcja owsów (regeneracja 40; rozmnażanie 70), 
   8. kolekcja gryki i tatarki, (regeneracja 20 obiektów), 
   9. kolekcja kukurydzy (regeneracja i/lub rozmnażanie 50), 
   10. kolekcja ziemniaka tetraploidalnego (regeneracja 110 i rozmnażanie 110),
   11. kolekcja ziemniaka diploidalnego oraz dzikich gatunków ziemniaka (regeneracja 203;  rozmnażanie 227), 
   12. kolekcja buraka cukrowego i pastewnego oraz dzikich gatunków pokrewnych (regeneracja: regeneracja 3; rozmnażanie 27),
   13. kolekcja grochu (regeneracja 50; rozmnażanie 100) 
   14. kolekcja łubinów (regeneracja 20; rozmnażanie 100), 
   15. kolekcja traw i innych trwałych użytków zielonych – motylkowate  drobnonasienne,   rośliny pastewne (regeneracja 42,  rozmnażanie 55),
   16. kolekcja soi (regeneracja 50 i rozmnażanie 21),
   17. kolekcja tytoniu (regeneracja 60),
   18. kolekcja chmielu (rozmnażanie 15),
   19. kolekcja lnu (regeneracja 14 i rozmnażanie 14), 
   20. kolekcja konopi (regeneracja 5 i rozmnażanie 4)
   21. kolekcja roślin  rekultywacyjnych (regeneracja 10),
   22. kolekcja roślin przyprawowych (rozmnażanie 4),
   23. kolekcja dzikich gatunków pokrewnych (rozmnażanie 30);
3. identyfikacja botaniczna, charakterystyka morfologiczna ocena wartości użytkowej oraz ocena molekularna (dystans genetyczny, identyfikacja botaniczna). Przekazywanie informacji do centralnej bazy danych o zasobach genowych roślin użytkowych:
   
   1. kolekcja pszenicy zwyczajnej (identyfikacja botaniczna 70; charakterystyka morfologiczna 70; ocena cech użytkowych 70);
   2. kolekcja pszenicy twardej (identyfikacja botaniczna 82; charakterystyka morfologiczna 82; ocena cech użytkowych 82),
   3. kolekcja pozostałych gatunków pszenic (identyfikacja botaniczna 50; charakterystyka morfologiczna 50; ocena cech użytkowych 50,),
   4. kolekcja żyta (ocena cech użytkowych 69,),
   5. kolekcja pszenżyta (charakterystyka morfologiczna 102; ocena cech użytkowych 102), 
   6. kolekcja jęczmienia (identyfikacja botaniczna 80; charakterystyka morfologiczna 80; ocena cech użytkowych 80), 
   7. kolekcja owsów (identyfikacja botaniczna 110; charakterystyka morfologiczna 110; ocena cech użytkowych 110,), 
   8. kolekcja gryki i tatarki (identyfikacja botaniczna 20; charakterystyka morfologiczna 20; ocena cech użytkowych 20)
   9. kolekcja kukurydzy (charakterystyka morfologiczna 50; ocena cech użytkowych 50),
   10. kolekcja ziemniaka tetraploidalnego (identyfikacja botaniczna 110; charakterystyka morfologiczna 110; ocena cech użytkowych 110),
   11. kolekcja ziemniaka diploidalnego oraz dzikich gatunków ziemniaka (ocena cech użytkowych 10 obiektów), 
   12. kolekcja buraka cukrowego i pastewnego oraz dzikich gatunków pokrewnych (identyfikacja botaniczna 1; charakterystyka morfologiczna 22; ocena cech użytkowych 35), 
   13. kolekcja grochu (identyfikacja botaniczna 20, charakterystyka morfologiczna 100, ocena cech użytkowych 20),
   14. kolekcja łubinu (identyfikacja botaniczna 20, charakterystyka morfologiczna 20, ocena cech użytkowych 50),
   15. kolekcja traw i innych trwałych użytków zielonych – motylkowate drobnonasienne, rośliny pastewne (identyfikacja botaniczna 30; charakterystyka morfologiczna 66, ocena cech użytkowych 61),
   16. kolekcja soi (charakterystyka morfologiczna 50; ocena cech użytkowych 50),
   17. kolekcja tytoniu (charakterystyka morfologiczna 30; ocena molekularna 20, ocena cech użytkowych 20),
   18. kolekcja chmielu (charakterystyka morfologiczna 30; ocena cech użytkowych 30),
   19. kolekcja lnu (identyfikacja botaniczna 14; charakterystyka morfologiczna 14; ocena cech użytkowych 14), 
   20. kolekcja konopi (identyfikacja botaniczna 9; charakterystyka morfologiczna 9; ocena cech użytkowych 9),
   21. kolekcja roślin rekultywacyjnych (charakterystyka morfologiczna 7, ocena cech użytkowych 7),
   22. kolekcja roślin zielarskich (identyfikacja botaniczna 14; charakterystyka morfologiczna 14),
   23. kolekcja roślin przyprawowych (identyfikacja botaniczna 9; charakterystyka morfologiczna 9; ocena cech użytkowych 9)
   24. kolekcja dzikich gatunków pokrewnych (identyfikacja botaniczna 30);
4. prowadzenie zbioru zasobów roślinnych poprzez realizację sześciu ekspedycji terenowych: 
   
   • 2 ekspedycji terenowych w rejon wschodniej i południowo-wschodniej Polski w celu zbioru materiału rozmnożeniowego dziko rosnących roślin przyprawowych,
   • 2 ekspedycje terenowe w rejonie północnej Polski w celu zbioru roślin zielarskich (chronionych i rzadkich roślin leczniczych), 
   • 1 ekspedycji terenowej w rejonie woj. dolnośląskiego w celu zbioru traw, motylkowatych drobnonasiennych i innych roślin pastewnych,
   • 1 ekspedycja terenowa w celu zbioru roślin rolniczych i dzikich gatunków pokrewnych; 
5. Prowadzenie herbarium w zakresie przygotowania kart zielnikowych i etykiet z okazów z roku 2020;
6. Przekazywanie danych paszportowych i waloryzacyjnych dotyczących obiektów z kolekcji do centralnej bazy danych o zasobach genowych roślin użytkowych:
   
   1. kolekcja pszenicy zwyczajnej (waloryzacyjne 70),
   2. kolekcja pszenicy twardej (dane paszportowe 9, waloryzacyjne 9),
   3. kolekcja pozostałych gatunków pszenic (waloryzacyjne 50),
   4. kolekcja żyta (dane waloryzacyjne 69),
   5. kolekcja pszenżyta (dane paszportowe 7 i waloryzacyjne 7), 
   6. kolekcja jęczmienia (waloryzacyjne 80),
   7. kolekcja owsów (dane waloryzacyjne 110), 
   8. kolekcja gryki i tatarki, (dane paszportowe 20 i waloryzacyjne 20),
   9. kolekcja kukurydzy (dane waloryzacyjne 50), 
   10. kolekcja ziemniaka tetraploidalnego (dane paszportowe 60 i waloryzacyjne 60;  in vitro: dane paszportowe 50 i waloryzacyjne 50),
   11. kolekcja ziemniaka diploidalnego oraz dzikich gatunków ziemniaka (dane paszportowe 10; waloryzacyjne 10),
   12. kolekcja buraka cukrowego i pastewnego oraz dzikich gatunków pokrewnych (dane paszportowe 10 i waloryzacyjne 20), 
   13. kolekcja grochu (dane paszportowe 20; waloryzacyjne 20), 
   14. kolekcja łubinów (dane paszportowe 20; waloryzacyjne 20),
   15. kolekcja traw i innych trwałych użytków zielonych – motylkowate drobnonasienne,   rośliny pastewne (dane paszportowe 30 i waloryzacyjne 50),
   16. kolekcja soi (kolekcja polowa: dane waloryzacyjne 21),
   17. kolekcja tytoniu (dane paszportowe 30 i waloryzacyjne 30),
   18. kolekcja chmielu (waloryzacyjne 30),
   19. kolekcja lnu (waloryzacyjne 34), 
   20. kolekcja konopi (waloryzacyjne 4),
   21. kolekcja roślin zielarskich (dane paszportowe 14 i waloryzacyjne 14)
   22. kolekcja roślin przyprawowych (dane paszportowe 45 i waloryzacyjne 9),
   23. kolekcja dzikich gatunków pokrewnych (dane paszportowe 30);
7. udostępnianie zgromadzonych obiektów z kolekcji utrzymywanych w warunkach polowych, szklarniowych, in vitro, ciekłym azocie (innymi metodami niż w formie nasion);
8. przekazywanie informacji o liczbie obiektów udostępnionych do centralnej bazy danych o zasobach genowych roślin użytkowych;
9. przeprowadzenie następujących działań na rzecz podnoszenia świadomości społeczeństwa w zakresie znaczenia roślinnych zasobów genowych roślin rolniczych:
   
   • rozbudowa, w formie elektronicznej, informacji o ścieżce dydaktycznej na temat dawnych odmian roślin rolniczych
   • przygotowanie informacji opisowej oraz infografiki nt. zasad rejestracji i obrotu odmian regionalnych i amatorskich;
10. współpraca krajowa i międzynarodowa, w tym: 
    
    • współpraca ze stacjami hodowli roślin i ośrodkami naukowymi, ośrodkami doradztwa rolniczego, udział w dniach pola, współpraca z uczelniami wyższymi w tym udział w wykładach, opracowywanie artykułów, przygotowywanie szkoleń, praktyk studenckich, zdalnego nauczania, współpraca z organizacjami pozarządowymi w zakresie działań na rzecz zachowania różnorodności biologicznej roślin.
    • współorganizacja 50 Zjazdu Ogrodów Botanicznych i Arboretów w Polsce z konferencją naukową „Badania i Ochrona Różnorodności Roślin w Świetle Celów GSPC 2020 w Dobie Globalnych Zmian Klimatycznych”, organizowanej w dniach 17-18.06.2021 r. w formie on-line. (kolekcja traw i innych trwałych użytków zielonych – motylkowate drobnonasienne, rośliny pastewne)
    • współpraca międzynarodowa w ramach programu ECPGR
    • współpraca z bankami genów innych państw

Planowane na 2021 r. mierniki dla zadania 1.2: 

1. liczba obiektów scharakteryzowanych i ocenionych - 950
2. liczba przeprowadzonych ekspedycji kolekcyjnych - 6,
3. liczba działań służących podnoszeniu świadomości społeczeństwa - 2,

 

Załączniki: