Zadanie 5.2. (dr hab. W. Przewodowski )

Opracowywanie i doskonalenie metod diagnostycznych agrofagów kwarantannowych

Osoba odpowiedzialna (w instytucie badawczym): dr hab. W. Przewodowski 

CEL:

Celem zadania będzie opracowanie szybkiego testu diagnostycznego, wraz z metodyką pobierania prób bezpośrednio w miejscu badania (w polu lub w przechowalni), pozwalającego na ocenę obecności sprawcy bakteriozy pierścieniowej ziemniaka, bakterii Clavibacter sepedonicus (Cs) (dawniej Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus), w warunkach produkcji ziemniaka.

UZASADNIENIE:

Ziemniaki są tradycyjnie ważnym gatunkiem uprawianym w Polsce i pomimo że powierzchnia ich uprawy zmniejsza się, mają one nadal znaczący udział w strukturze zasiewów (wg. Głównego Urzędu Statystycznego w 2018 r. ziemniaki zostały wysadzone na powierzchni około 297 tys. ha).

Postępująca profesjonalizacja uprawy ziemniaka w Polsce powoduje, iż stale zwiększa się wydajność produkcji. W 2018 r. w Polsce zebrano ponad 7,5 mln ton ziemniaków, przy średnim plonie 25,1 t/ha – dla porównania w roku 2004 średni plon wyniósł zaledwie 19,3 t/ha. 

Potencjał produkcyjny polskich plantacji ziemniaka nie jest w pełni wykorzystany, m.in. ze względu na występowanie na terenie kraju bakterii Clavibacter sepedonicus, zwanej dalej „bakterią Cs”, sprawcy bakteriozy pierścieniowej ziemniaka – bakteria ta ma w Unii Europejskiej status agrofaga kwarantannowego i podlega obowiązkowi zwalczania. W związku z występowaniem tej bakterii na terenie kraju zostały wprowadzone ograniczenia w dostępie polskich ziemniaków do rynków pozostałych państw członkowskich Unii Europejskiej. 

W ostatnich latach udało się znacząco obniżyć poziom porażenia krajowych plantacji ziemniaków (w 2004 r. porażonych było około 23% partii ziemniaków towarowych, podczas gdy w  ziemniakach ze zbioru 2017/2018 – 6% partii). Postęp ten osiągnięto m.in. dzięki działaniom kontrolnym i edukacyjnym prowadzonym przez PIORiN oraz ośrodki doradztwa rolniczego, a także wprowadzonej pomocy finansowej w postaci dotacji na pokrycie strat związanych z wystąpieniem bakterii i wprowadzonymi działaniami kwarantannowymi. Ogromne znaczenie miała także rosnąca świadomość zagrożenia wśród producentów i wspomniana już postępująca profesjonalizacja produkcji ziemniaka. 

Dzięki poprawie stanu fitosanitarnego upraw ziemniaków w Polsce, w 2017 r. w wyniku negocjacji z Komisją Europejską oraz pozostałymi państwami członkowskimi wprowadzone zostały kolejne uproszczenia w wysyłce bulw ziemniaka z Polski. Jednak całkowite odejście od tych ograniczeń jest obecnie niemożliwe, ponieważ poziom porażenia krajowych upraw jest nadal wyższy niż w większości państw członkowskich Unii Europejskiej. 

Mając na uwadze wiedzę naukową dotyczącą epidemiologii choroby, podstawową metodą walki z chorobą powinno być zapewnienie zdrowego materiału nasadzeniowego – w Polsce w dużym stopniu nadal wykorzystywane są do nasadzeń ziemniaki z tzw. „samozaopatrzenia”, o nieznanej zdrowotności. Wprowadzenie obowiązku wysadzania ziemniaków wolnych od bakterii Cs (tj. sadzeniaków zaopatrzonych w paszport roślin lub ziemniaków poddanych urzędowemu badaniu na obecność bakterii), doprowadziłoby w kilkuletniej perspektywie do dalszego, znaczącego ograniczenia występowania tej bakterii w gospodarstwach zajmujących się produkcją ziemniaka i w konsekwencji pozwoliło na zniesienie ograniczeń w eksporcie polskich ziemniaków do pozostałych państw członkowskich Unii Europejskiej.

Wprowadzenie powyższego rozwiązania wymaga jednak zastosowania nowatorskich i szybkich metod diagnostycznych – obecnie stosowane w tym zakresie przez PIORiN procedury i rozwiązania są zbyt czasochłonne i kosztochłonne.

Miernik monitorujący postęp prac realizacji zadania  

• Liczba testów opracowanych w serii próbnej w Boninie - 500
• Liczba materiałów metodycznych w postaci instrukcji - 1