Obszar tematyczny 4.
Obszar tematyczny 4.
Zachowanie czystości produkcji i bezpieczeństwo żywności wobec obecności w systemach rolniczych produktów genetycznie zmodyfikowanych.
Cel główny obszaru tematycznego:
Celem obszaru tematycznego jest wykorzystanie osiągnięć biotechnologii w rolnictwie zrównoważonym oraz kontynuacja badań i dalsze doskonalenie zasad współistnienia upraw roślin genetycznie zmodyfikowanych z innymi typami upraw.
Charakterystyka obszaru tematycznego:
Liczba krajów uprawiających rośliny zmodyfikowane genetycznie w 2012 r. osiągnęła 28. W czasie kiedy powierzchnia upraw genetycznie modyfikowanych odmian roślin rośnie na świecie co roku o ok. 10 mln ha, wciąż trwa kontrowersyjna dyskusja wokół potencjalnych środowiskowych i zdrowotnych zagrożeń i korzyści jakie niesie nowa technologia. Liczba autoryzowanych modyfikacji genetycznych stosowanych jako żywność i pasza stale się zwiększa. Obecnie na rynku europejskim dopuszczono czterdzieści pięć takich modyfikacji. Większość z tych produktów wytwarzana jest poza obszarem Unii Europejskiej. Szacuje się, że w najbliższych latach liczba dopuszczonych modyfikacji w UE przekroczy sto. Ponadto ze względu na niesynchroniczną autoryzację produktów genetycznie zmodyfikowanych, zwanych dalej „GMO”, na świecie na rynek unijny trafia coraz więcej nieautoryzowanych, genetycznie zmodyfikowanych produktów, których ryzyko stosowania nie było ocenione wg wymagań prawnych UE.
Dlatego bardzo ważnym wyzwaniem staje się możliwość wykrycia i zidentyfikowania autoryzowanych i nieautoryzowanych w Unii Europejskiej GMO. Nowym problemem jest również pojawienie się roślin transgenicznych zawierających więcej niż jeden wprowadzony gen (tzw. piramidyzowanie lub stacking cech). Opracowywanie i modernizacja metod służących wykrywaniu GMO oraz szkolenia na rzecz państwowych służb kontrolnych z zakresu analiz GMO są konieczne w celu harmonizacji kontroli GMO w Polsce i innych krajach UE.
Bardzo ważną zasadą, która wpływa na tworzenie regulacji prawnych w Unii Europejskiej jest „zasada poszanowania praw konsumenta” m. in. do wyboru pomiędzy produktami zmodyfikowanymi i niezmodyfikowanymi. Opracowanie zasady koegzystencji dałoby rolnikom praktyczną możliwość wyboru różnych typów upraw roślin rolniczych. Koegzystencja wiąże się głównie z ekonomicznymi aspektami upraw roślin genetycznie zmodyfikowanych ponieważ aspekty zdrowotne i środowiskowe od lat są przedmiotem szczegółowych analiz przed dopuszczeniem do obrotu. Scenariusze koegzystencji rolnictwa konwencjonalnego i ekologicznego z uprawami roślin genetycznie zmodyfikowanych mogą być różne. Zakładają one jednakże, że progi domieszek w produkcji rynkowej nie mogą być wyższe od 0,9% zakładając, że domieszka ta jest niezamierzona lub technicznie nieunikniona. Zgodnie z przepisami dotyczącymi produkcji metodami ekologicznymi należy dążyć do tego, by w produktach rolnictwa ekologicznego występowało jak najmniej organizmów zmodyfikowanych genetycznie. Aktualnie nie ustalono progów dla produkcji nasiennej, dlatego należy opracować zasady, które zapewnią zminimalizowanie niezamierzonej domieszki materiału genetycznie zmodyfikowanego w materiale konwencjonalnym poniżej limitu oznaczalności 0,1%. Przyjmuje się indywidualne zasady postępowaniazależnie od gatunku i wielkości gospodarstw w regionie, zakładając, że im niższe progi dopuszczalne tym wyższe koszty dodatkowe.
Opracowanie zasad koegzystencji należy również dostosować do aktualnej sytuacji prawnej w momencie autoryzowania do uprawy nowych genetycznie zmodyfikowanych gatunków i odmian. Uaktualnienie zasad koegzystencji może być również konieczne w przypadku zmian w interpretacji przepisów prawnych w zakresie autoryzacji różnych genetycznie zmodyfikowanych składników (np. uznanie pyłku za składnik miodu).
Proponowane badania wychodzą naprzeciw wyzwaniom zmieniającej się sytuacji w światowej i unijnej produkcji rolniczej, w której coraz częściej i wydajniej stosowane są nowoczesne metody biotechnologiczne uwzględniające nie tylko aktualny laboratoryjny potencjał biotechnologiczny, ale również realia warunków środowiskowych, w których osiąganie „zera absolutnego” nie jest możliwe.FF
Przewidywany efekt końcowy:
Efektem końcowym obszaru będzie wsparcie naukowe, szkoleniowe i techniczne w zakresie kontroli GMO dla laboratoriów PIORiN i innych służb kontrolnych podległych Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Opracowanie procedury technologii produkcji materiału siewnego od przygotowania pola przed siewem pod plantacje nasienną do zbioru nasion.
Opracowane zasady koegzystencji dla rzepaku spełniające wymagania gwarantujące zachowanie zawartości GMO poniżej progu znakowania 0,9% w plonie upraw konwencjonalnych oraz poniżej progu 0,1% dla materiału siewnego.
Lista zadań w obszarze tematycznym
- Zadanie 4.1 Wspieranie kontroli rynku w zakresie genetycznie zmodyfikowanych organizmów.
- Zadanie 4.2 Wypracowanie zasad ustanawiania progów (thresholds) w produkcji materiału siewnego.
- Zadanie 4.3 Oszacowanie możliwości koegzystencji upraw różnych typów odmian rzepaku ozimego w warunkach agroklimatycznych Polski.